Polikistik over hastalığı ilk kez 1935 yılında Stein ve Leventhal tarafınca obezite adet görmeme ve kıllanma şeklinde tanımlanmıştır.Over(yumurtalık)de çok sayıda kistlerin varlığı söz konusudur. Polikistik over hastalığı olan hastalar heterojen bir gruptur.Bu nedenle bu olgularda hastalığa ait tüm özgül bulguların hepsi olmayabilir.
Polikistik over hastalğı genellikle erişkinlik öncesi dönemde başlangıç gösteren oligo-amenore(seyrek adet görme ya da hiç adet görmeme)ve androjenik aktivitenin artması bulguları ile birliktedir.Kanda testosteron,androstenedion,DHEA S seviyesinin yüksekliği mulak bir tanı kriteridir.
Polikistik over hastalığı ve polikistik over farklı avramlardır.Polikistik over ultrasonografik bir kavram olup,büyük etrafında inci tanesi gibi 4-8mm çapında 10-15 den fazla follikül ve artmış yumurtalık hacmi ile karakterizedir.Polikistik over hastalıklı tüm olgularda polikistik over görünümü olmayabileceği gibi her polikistikli olgu polikstik over hastalığı olmayabilir.İlginç olarak düzenli adet gören normal bir kadın popülasyononda ultrasonografi ile %22 oranında polikistik over varlığı bildirilmiştir.
Olguların çoğunda sex hormon bağlayıcı globulin (SHBG)seviyeleridüşüktür.Bu nedenel biyolojik aktif olan serbest testosteron seviyesi yüksektir.Hirşutizm(kıllanma),akne,yağlı cilt ,yüksek androjenik aktivite ile ilişkilidir.Bir kısım polikistk over hastalıklı hastada ka prolaktin seviyesi de yüksektir.Olguların aklaşık yarısı şişmandır.Bu astalarda progesteron ile karşılanmamış yüksek östrojen vardır.Polikistik over hastalığı genel olarak doğurganlık çağında %5-7 civarında kadında rastlanır.
Klinik olarak obezite %20-50 oranında görülür.Obezitenin derecesinden ziyade önemli olan yağ dokusunun vücuttaki dağılımıdır.İki tip obezite vardır.;bunlarandrojenik(erkeksi) ve jinekoid(kadınsı)tiplerdir.Jinekod obezitede yağlar kalça ve basende birikir.Androjenik obezitede ise göbekte birikim olur.Polikistik over hastalığı olanlarda androjenik tipte obezite görülür.Plazma testosteron seviyeleri obezite ile değilbel/kalça oranı ile koreledir.Polikistikover hastalığının uzun süreli risklerinden olan koroner arter hastalığı(kalp hastalıkları),insülin rezistansı,diyabet hastalığı,ve hipertansiyon androjenik obezite ile ilişkilidir.Dolayısıyla obez hastalarda tedavinin bir parçası olarak zayıflama hastaya telkin edilmelidir.Sadece zayıflama bile adet düzeni ve androjenik deri değişikliklerinde önemli iyileşme sağlayabilir.
Çoğu polikistik over hastalıklı olguda inslin rezistansı da vardır.Obez olguların yaklaşık %50 de ,zayıf olguların ise %20-30 unda insülin rezistansı gözlenmektedir. Hiperinsülineminin tam mekanizması bilinmemektedir.Hiperinsülineminin hiperandrojenemiye neden lduğu düşünülmektedir.Kilo alımı ile insülin rezistansı daha da artar. Seyrek yumurtlama ya da yumurtlamasız adetler görülür. Adet aralıkları uzaıştır.İnfertilite(kısırlık)sorunları ortaya çıkar. Hirşutizm(kıllanma),akne ya da alopesi(kısmi kellik) görülür.POlikistik over hastalığında uzun dönemde sağlık problemleri de kaçınılmaz olur.
tetkikler de öncelikle yapılması önerilen testlerden total testosteron normal ya da orta düzeyde artmış olarak görülür. SHBG(sex hormonu bağlayan globulin)normal veya azalmış hiperinsülineminin derecesini gösterir.
Serbest androjen indeksi(total testosterobn/SHBGx100)normal veya artmış fizyolojik olarak aktif testosterosn seviyesini tahmin etmeye yarar. Hiperandrojenemiyi değerlendirmede en duyarlı yöntemdir.LH-FSH polikistik overhastalığı için çok gerekli değildir.Fakat adet düzensizliği yapan diğer nedenleri dışlamak için gereklidir.LH seviyeleri orat derecede artmış olabilir.Prolaktin de orta derecede artmış olabilir.TSH tiroid disfonksiyononu elemek için bakılmalıdır.esrojen seviyesi de bakılır ve genellikle değişkenlik gösterir.Ultrasonografide bir yumurtalıkta 12 ya da daha fazla 2-9mm boyutunda follikül ve artmış yumurtalık hacmi gibi bulgular vardır.Ancak sadece ultrason görüntüsü ile tanı konulamaz.
Gebelikte polikistik over hastalığı,gebelik diyabeti,düşükler,erken doğum ya da gebelikte yaşanabilecek bazı komplikasyonlara yol açabilir.
Tedavi Yaklaşımları
Yaşam tarzı;kilo kaybının sonuçları,spontan ovulasyononun(yumurtlama)başlamasını tetikler.Gebe kalma olasılığı artar,bazal insülin seviyelerinde azalma görülür.İlerleyen dönemde tip diyabet riski %58 oranında azalır.Düzenli egzersiz(günlük 30 dk terletecek kadar)ve sağlıklı dengeli diyet,kaloriden düşük beslenme olmalıdır.Paketli hazır gıdalar,aşırı çay kahve tüketimi,fast food tarzı yiyecekler,katkı maddeli besinlerden kaçınılmalıdır.
Medikal yöntemler;insülin duyarlaştırıcı ajanlar,metformin insülin direncini ve diyabet ve diğer metabolik sekellerin görülmesini azaltır.Bu ilaçların polikistik over hastalığı olan kişilerde kardiyovasküler olay riskini de azlttığına dair sağlam kanıt yoktur.Yaşam tarzı değşikliği her zaman için daha iyi ve yararlıdır.İnositol,krom,D vitamini ve b vitamini destekleri de insülin direnci ve kilo kontrolünde yarar sağlar.
Cerrahi yöntemler;Bariyetrik cerrahi,morbid obez olan seçilmiş hastalarda endike olabilir.Ovaryen diyatermi,laparoskopik olarak uygulanabilir.Bu yöntem ile beden kitle indeksi normal kişilerde %60 oranında sürekli ovulasyon ve normal serum androjen seviyeleri rapor edilmiştir.
Polikistik over hastalığı olan kişilerde seyrek adet görme ya da hiç adet görmeme endometrial hiperplazi ve sonrasında karsinoma neden olabilir.Her 3-4 ayda bir çekilme kanamasını tetiklemek için progesteron tarzı ajanlar kullanılmalıdır.
Polikistik over hastalığı olan kadın gebe kaldığında 20.gebelik haftasından önce şeker taraması yapılmalıdır.Gebelik boyunca metformin kullanımı düşükleri ve gebelik diyabetini azaltır.Ancak metformin kullanımına dair güvenilirlik ve etkinlik çalışamaları yeterli olamdığı için bu çalışmalar yapılmadan önerilememektedir.
Poliksitik over hastalığı olan kadınlarda infertilite(kısırlık)söz konusu olduğunda kilo kaybı sağlanmadan ya da yeterli androjenik tedaviler yapılmadan ovulasyon indüksiyonu yapılması başarı oranını düşürecektir.
Hirşutizmden de bu başlık altında bahsetmek yaralı olacaktır.Zira en fazla birlikte görülen durum polikistik over hastalığıdır.Hirşutizm(kıllanma) koltuk altı ve genital bölge dışında androjene duyarlı alanlarda (yüz,sırt,göğüs,alt karın,kol ve bacaklar)görülen erkek tipi kıllanmadır.Kıllanma artmış androjenik aktivitenin duyarlı bir göstergesidir.Hayat kalitesini ve fiziksel iyilik halini olumsuz etkiler,üreme çağındaki kadınlarda görülme sıklığı %5-15 dir.
Altta yatan nedenler arasında polikistik over hastalığı en sıktır.%72 oranında sebep olur.Bazen de idiopatiktir.Yani tam bir sebep bulunamaz.Bu da % 23 oranındadır,bu durumda androjen seviyeleri normaldir.Ailesel olabilir.Cildin androjene olan duyarlılığının artması nedeniyle olduğu düşünülür.
Başka bir debep de böbrek üstü bezleri(adrenal) ya da yumurtalık kaynaklı androjen üretiminin artmasıdır.İlaçlar da kıllanmaya sebep olabilir.Kortizon,Danazol,sodyum valproat gibi.Androjen salgılayan tümörler%0.2,konjenital adenal hiperplazi %1-10,cushing sendromu gibi nedenler olabilir.
Tedavi ve yönetimde,kilolu kadınlarda kilo kaybı,insülin direncinin azaltılması,kıllı bölgeye laser epilasyon önerilir.Fototermoliz leazer elektrolizden daha etkili bir yöntemdir.Medikal tedavide siproteon asetat,kombine yeni jenerasyon oral kontraseptifler kullanılmaktadır.
